1970 yılında geliştirilmeye başlayan ve günümüzde eğlence, oyun, tıp, iletişim gibi birçok alanda kullanılan Haptik Teknoloji, kullanıcıların dokunarak bilgisayar tabanlı bir uygulama ile iletişime geçmelerini sağlayan teknolojidir. İsim kökeni Yunanca Haptikos’ tan gelmektedir ve bu kelime dokunma anlamına gelmektedir.
İlk süreci oyun ve eğlence alanında faaliyet göstermek olmuştur ve 1970’li yılların ortalarında ilk defa atari cihazlarında kullanılmaya başlanmıştır. Oyunun gerçekliğini arttırmasıyla beraber oldukça büyük bir başarı elde etmiştir. Örneğin; araba oyununda kaza yapılmasıyla beraber direksiyon ve koltuğun etkileşime geçerek titremesi veya manevralar yapıldığında direksiyon hakimiyetinin zorlanması bu oyunların gerçekçiliğini arttırmıştır. Ses dalgaları ve titreşimler oluşturan Aura sistemleri ile, Aure Etkileşimli Yelek adında bir oyun yeleği geliştirilmiştir. Ataride oynan bir oyunda az önce bahsettiğimiz direksiyon örneği gibi oyunun gerçekçiliğini arttırmaya yönelik adımlar atılmıştır. Bu yelek “yumruk, tekme, çarpışmalarını hisset” adlı bir sloganla ortaya çıkmıştır.
Dokunsal Teknolojilerinin Gelişim Süreci
1990’ların başında Computer Haptics ile sert ve yumuşak yüzeylerin, bir pamuk veya tuğla arasındaki farkın, nesnenin boyutunun, ağırlığının, sıcaklığı gerçekçi olarak bir uygulamada anlaşılabilir hale gelmiş ve teknoloji kendini geliştirmeye devam etmiştir. 1990’ların başında gereken donanım ve yazılımı içeren yeni bir çalışma ortamı yaratılmıştır.
Bu teknoloji insan yeteneğinin duygusal anlamda incelenmesini ve gözlemlenmesini Human Haptic çalışmaları ile ortaya koymuştur. Yeteneklerin taklidi, kullanıcıların sanal dünyada gerçek bir hayatmışçasına hissetmelerini sağlayan en kritik adım olmuştur. Bu dönemde toplanan tüm veriler, solucan, denizanası gibi basit organizmaların dokunma ve tepkilerini keşfetmesi için insanların el kemiklerini, kas ve dokularını anlamaktan ibaret olmuştur. İnsanların eklem ve hareket serbestliğinin incelenmesi ve ölçülmesiyle, bu çalışmalar makinelere ve makine haptiklerine aktarılmasıyla sürecin temelini oluşturmuşlardır.
Makinelerin nesneleri hareket ettirmesini ve kavramasını dağlayan ham mekanik ile makine haptikleri başlamıştır. Bu yetenekler 3D sanal ortamların yaratılması ve bilgisayar teknolojilerinin en büyük devrimini oluşturmasına yol açmıştır.
Haptik Teknolojileri
Haptik Teknoloji günümüzde genellikle her bilgisayar, oyun konsolu ve telefonlarda yer almakta ve kullanılmaktadır. Bunun yanı sıra tıp sektöründe uzaktan ameliyat ve cerrahi süreçlerde doktor adaylarının eğitimlerinde de gerçekçi bir ortam sağladığı sebebi ile kullanılmaktadır. Tıp adayları gerçek bir operasyondaymışçasına denemeler yapabilir ve kontrol simülasyonlarında dokunun sert ve yumuşaklığını anlayabilirler.
Haptik Teknolojilerin Geleceği
Bu süreçlere yoğunlaşan bilim insanları ve uzmanlar haptik teknolojinin geleceğinin çok daha parlak olduğunu ve sanal gerçekliğin çok daha büyük bir alana sahip olacağını ön görmektedir. Sanal gerçeklik gözlükleri ile görsel olarak gördüğümüz her şeyi haptik teknoloji ile hissedeceğimizi öne sürmektedirler. Örneğin; bir futbol oyununda bir topa vurduğumuzda hem bu topun basıncını hissedebiliyoruz hem de 3 boyutlu olarak görebiliyoruz. Bu alanda şimdiye kadar geliştirilmiş olan en bilinen ürün TeslaSuit adındaki sanal gerçeklik giysisidir.
Son zamanlarda ses dalgalarını kullanarak gerçek dünyada olmayan nesneleri hissetmemizi sağlayan bir haptik teknoloji daha geliştirmiştir. Bu teknoloji çok sayıda ses dalgası üreten ve ultra ses verici olan, duyamadığımız frekanslardaki sesleri üretmektedir. Bu ses dalgaları insan vücuduna çarptığında sanki bir nesneye dokunuyor gibi bir his yaratmaktadır. Bu teknoloji Ultrahaptics adı verilen şirket tarafından geliştirilmektedir. Bu sistemsel yapı başarılı olduğu takdirde gelecek yıllarda çok daha fazla kullanım alanında yer almasını beklemektedirler.
Sanal dünya giderek gerçekçi bir hal almaya başlamıştır ve eğlence, tıp, savunma, uzay araştırmaları, oyun ve alışveriş sektöründe kendini göstermeye başlamıştır. Gelecekte çok daha fazla kendinden söz ettirecek bir teknolojidir ve uzak olmayan bir gelecekte hayatımızda çok daha fazla yer alacak gibi gözükmektedir.
Şule Koç